Fliegerhorst Haamstede
Vliegveld Haamstede werd in 1931 als vliegveld Westenschouwen geopend. Al snel werd de naam gewijzigd in vliegveld Haamstede. In september 1939, na afkondiging van de mobilisatie, werd de vliegeropleiding van de Wapen der Militaire Luchtvaart van Soesterberg naar Haamstede verplaatst. Op 13 maart 1940 kreeg het vliegveld, op last van Defensie, een uitsluitend militaire functie.
Mobilisatie
Tijdens de opgelopen spanningen in het najaar van 1939 is het Nederlandse Leger gemobiliseerd. Dat betekende ook dat het vliegveld van Haamstede bewaakt ging worden. Er werden verschillende eenheden op het vliegveld gebivakkeerd.
Om voorbereid te zijn op een Duitse aanval, vanuit de lucht of vanuit het land, werd het vliegveld door verschillende Nederlandse eenheden bewaakt. Op en rond het vliegveld werd een compagnie van de bewakingstroepen gestationeerd. Deze werden uitgerust meteen 8 tal Lichte mitrailleurs van het type M.20 Lewis en een sectie met zware mitrailleurs. Deze troepen lagen buiten de vliegweide. Bij een eventuele luchtlanding zou er een offensief opgezet worden. Voor de verdediging tegen een luchtaanval werd rond het vliegveld een 4 tal Bofors luchtdoelartillerie gestationeerd van de 162ste Batterij Luchtdoelartillerie. Tegen mogelijke Duitse spionage en nieuwsgierige omwonende werd oplast van de Vliegkampcommandant een zone van 1 kilometer rond het vliegveld tot verboden gebied verklaard. Alleen de soldaten, en mensen die werkzaam waren op het vliegveld werden toegestaan op vertoon van een pasje.
Om een dergelijke luchtlanding te voorkomen waren Haamstede en vlakke terreinen in de omgeving versperd met autowrakken, boerenwagens, palen en betonnen putringen.Voor een evacuatie van het vliegend personeel had de vliegparkcommandant sedert 8 mei vijftig vrachtauto's en vijf autobussen gevorderd. Zij stonden verdekt opgesteld bij de kerk in Haamstede.
De lesvliegtuigen werden ondergebracht in de stenen hoofdhangar en wegens ruimtenood gebouwde houten noodhangars. Deze noodhangars werden gecamoufleerd als zomerhuisje en werden tijdens de Meidagen niet beschoten.
De bange meidagen van 1940
Het vliegveld van Haamstede werd in de Meidagen van 1940 verschillende keren gebombardeerd door de Duitsers. Op 10 mei werd vroeg in de morgen het vliegveld opgeschrikt door een 10tal Me-110’s vliegtuigen deze bestookte het vliegveld en de stenen hangaar. De hangaar en de daarin opgestelde vliegtuigen werden doorzeefd met kogels. Het vliegveldpersoneel schuilde in de schuilloopgraven rond het vliegveld. Er werd gemeld dat de luchtdoelartillerie een Heinkel He-111 neergeschoten had. Op 11 mei om 15:00 werd het vliegveld opnieuw bestookt door een 3tal Heinkel He-111. Ze bombardeerde het vliegveld en zijn omgeving. De barakken voor de soldaten brandde helemaal af. Op 13 mei werd het vliegveld opnieuw aangevallen door de Duitsers een 20tal Me-109’s vliegtuigen. In de omgeving staande huizen, hangaars en boerderijen werden getroffen. Bijna alle vliegtuigen, op één na, werden vernield en in brand geschoten.
Er zijn in de eerste oorlogsdagen een piloten en het vliegveldpersoneel gewond geraakt. Er zijn geen dode gevallen.
De evacuatie
Vliegkampcommandant Holtz van het vkiegveld Haamstede kort na 14 mei zijn evacuatiedetachtement. Dit detachement bestond uit 10 officieren, een aantal onderofficieren en 47 piloten. Na een halve dag vliegen door Zeeland, België en Frankrijk bereikte het detachement de stad Caen. Daar voegde zij zich bij de onlangs geëvacueerde groep van het Vliegveld van Vlissingen onderleiding van Kapitein Nieuwenhuis. Nog die zelfde maand werd Engeland bereikt.
Vliegveld Haamstede in Duitse hand!
Kort na de Nederlandse capitulatie begonnen de Duitsers met de herstel- en uitbreidingswerkzaamheden van het terrein. Daarbij werden op grote schaal uit de regio afkomstige arbeiders ingezet.
Medio Juli 1940 arriveerden de eerste Duitse toestellen van het type Messerschmitt BF 109E, dit waren Duitse jachtvliegtuigen, van de 4./JG 54 (IV. Gruppe Jagdgeschwader 54), op haamstede . Hun taak was voornamelijk het bewaken en steun geven van de Zeeuwse kust en de havens van Rotterdam, het geven van luchtdekking aan scheepskonvooien die op de Noordzee voerde. Deze activiteiten trokken al snel de aandacht van de R.A.F. die het vliegveld herhaadelijk bombardeerden. Door de aanwezigheid van het Schijnvliegveld, Scheinflugplatz 33, tussen Burgh-Haamstede en Renesse, is het vliegveld gespaard gebleven van grote schade.
Na een jaar van komen en gaan van verschillende eenheden werd het vliegveld geruime tijd uitsluitend gebruikt voor tussen- of verzorgingslandingen, dat wil zeggen voor noodlandingen en het tanken van brandstof. Vanaf eind oktober 1941 tot februari 1942 was het vliegveld gesloten, er waren geen vliegende eenheden op Haamstede aanwezig.
Dat veranderde toen in februari 1942 het vliegveld een belangrijke rol kreeg toebedeeld in het kader van de operatie Donnerkeil, dat was een operatie ter ondersteuning van de uitbraak van de Duitse slagschepen Scharnhorst en de Gneisenau uit de Franse havenstad Brest. De op Haamstede gelegerde eenheden moesten de operatie beschermen tegen aanvallen vanuit Engeland van zowel schepen als vliegtuigen.
Naarmate de oorlog voortduurde werden de prioriteiten gelegd op de verdediging van de kust tegen vijandelijke landingen vanaf zee. Werd het vliegveld steeds minder gebruikt en uiteindelijk gesloten en uiteindelijk opgegeven in 1943. Tijdens de nadagen van de oorlog en de bevrijding van Zuid Nederland werd met het oog op de geallieerde luchtlandingen het vliegveld doormiddel van mijnen en geulen in de landingsbaan onklaar gemaakt.
Behalve de commandobunker voor het vliegveld, heeft de Luftwaffe in het duingebied rondom het vliegveld nog zo’n tien tot twintig bunkers gebouwd, voornamelijk voor de verdediging van het vliegveld. Hieronder bevonden zich voornamelijk manschappenbunkers en stellingen voor luchtafweergeschut. De Luftwaffe was voor zolang het vliegveld operationeel was, met de landmacht (Heer) en de marine (Kriegsmarine) medeverantwoordelijk voor de drie kustartilleriebatterijen bij Westenschouwen, Renesse en nabij de Vuurtoren.
De gelegerde eenheden op Haamstede
Tijdens het verblijf van de Duitse Luftwaffe op het vliegveld van Haamstede zijn de volgende eenheden er gelegerd geweest.
| Regiment | Regiments aanduiding |
|
II. / Jagdgeschwader 1 |
II./JG 1 |
|
6. / Jagdgeschwader 1 |
6./JG 1 |
|
2. / Jagdgeschwader 53 |
2./JG 53 |
|
4. / Jagdgeschwader 54 |
4./JG 54 |
|
9. / Jagdgeschwader 54 |
9./JG 54 |
|
2. / Jagdgeschwader 52 |
2./JG 52 |
Ongelukken op het vliegveld
Bij het Duitse verblijf op het vliegveld van Haamstede zijn er in de 3 jaar tijd (1940 - 1943) een aantal ongelukken gebeurd met Duitse vliegtuigen. Er zijn nooit fatale ongelukken gebeurd maar wel veel schade aan de vliegtuigen, en een aantal bebouwing zijn vernield.
27 januari 1941
‘Dat scheelde slechts een haartje!’ Feldwebel Fritz Schöpe van de 5./JG 52 wordt - nog beduusd van de klap - op 27 januari 1941 uit zijn over de kop geslagen Messerschmitt 109 gehaald. Fritz Schöpe bracht het er met lichte verwondingen vanaf.
Het over de kop geslagen toestel van Schöpe. De Bf 109E-8 van de 5./JG 52 met Werknr. 6387 en de registratie ‘Schwarze 8’ raakte bij het ongeval voor 65 procent beschadigd.
20 september 1941
Vanaf 8 september 1941 was de 2./JG 52 onder commando van Oberleutnant Robert Göbel enkele weken op Haamstede gestationeerd. Op 20 september deed zich een ongeval voor toen Unteroffizier Walter Todt met zijn Bf 109F tijdens de start van het vliegterrein af zeilde en vlak bij een aantal barakken over de kop sloeg. Het toestel raakte voor 55 procent beschadigd. Todt bleef, zoals op de foto te zien is, ongedeerd.
Bron: NIMH